Frank szwajcarski CHF jest, po euro, dolarze, funcie bohaterem czwartej części naszego nowego cyklu. Dokładnie opiszemy pieniądz, w którym jest zadłużonych aż tylu Polaków. Partnerem cyklu jest Frank szwajcarski W poprzednich częściach naszego cyklu „Wszystko o walutach”, prezentowaliśmy ciekawe informacje na temat euro (część 1), dolara amerykańskiego (część 2) i funta brytyjskiego (część 3). Kolejna odsłona walutowego cyklu dotyczy innej waluty, która ma bardzo duży wpływ na krajową politykę i gospodarkę. Mowa o franku szwajcarskim (CHF). Jeszcze dwadzieścia lat temu, popularny „szwajcar” w Polsce mógł być postrzegany głównie jako bezpieczna waluta depozytowa. Obecnie sytuacja przedstawia się inaczej ze względu na ponad 500 000 rodzin i singli spłacających kredyty mieszkaniowe waloryzowane kursem CHF/PLN. Te osoby mają jeszcze do spłaty równowartość około 33 mld franków (ok. 7% krajowego PKB!). Duże zadłużenie kredytobiorców mieszkaniowych sprawia, że polska gospodarka jest wrażliwa na wahania kursu CHF/PLN. Warto zatem dowiedzieć się więcej na temat waluty, której wartość jest czynnikiem ryzyka dla całego naszego kraju. Frank CHF – symbol oraz podział waluty Zgodnie ze standardem ISO 4217, narodowa waluta Szwajcarii jest oznaczana jako „CHF”. W przypadku relacji wymiennej z polskim złotym (CHF/PLN), frank będzie zawsze walutą bazową, czyli taką której wartość wyraża się w złotych. Trzeba wiedzieć, że frank szwajcarski czasem występuje również pod symbolem „Fr.” albo „SFr.”. Podział franka Frank szwajcarski dzieli się na sto mniejszych jednostek. Ich oficjalna nazwa jest zróżnicowana ze względu na wielojęzyczność Szwajcarii. W kraju swojego pochodzenia, setna część franka jest określana jako: Rappen (Rp.) po niemiecku centime (c.) po francusku centesimo (ct.) po włosku rap (rp.) w języku retoromańskim (romansz) Jeżeli chodzi o polskie nazewnictwo, to setną część franka nazywa się centymem (najczęściej), rapem albo rapenem. Nazwa “frank” Ciekawe jest także pochodzenie samego słowa „frank”. Jego etymologia w dość oczywisty sposób wiąże się z sąsiadem Szwajcarii, czyli Francją. Pierwsze franki zostały wybite w 1360 roku, za panowania francuskiego króla Jana II Dobrego. Nazwa „frank” dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku, zaczęła się wiązać ze Szwajcarią. Jeszcze do niedawna, frank francuski był uważany za walutę tak samo ważną, jak jego szwajcarski odpowiednik. Po wprowadzeniu euro we Francji, nie ma już miejsca na pomyłki i nieporozumienia, bo na Starym Kontynencie istnieje tylko jedna waluta określana mianem „franka”. Warto jednak wiedzieć, że poza Europą funkcjonuje frank burundyjski, frank Dżibuti, frank gwinejski, frank Komorów, frank kongijski (z Demokratycznej Republiki Konga) oraz frank rwandyjski. Dlatego w międzynarodowym kontekście, waluta Szwajcarii jest określana precyzyjnie jako „frank szwajcarski” (ang. swiss franc). Monety i banknoty CHF Obecnie frank szwajcarski jest emitowany pod postacią monet i banknotów. Monety są językowo neutralne, więc nie znajdziemy na nich napisów w żadnym z czterech języków używanych w Szwajcarii. Aktualnie w obiegu znajdują się następujące monety: 5 centymów 10 centymów 20 centymów 50 centymów (1/2 franka) 1 frank 2 franki 5 franki Jak widać, frank jest przykładem waluty, dla której emisja monet dotyczy nie tylko jednostki zdawkowej (centyma). W przypadku większych nominałów, zastosowanie znajdują banknoty: 10 franków 20 franków 50 franków 100 franków 200 franków 500 franków 1000 franków Bardzo ciekawym aspektem „frankowych” banknotów, jest prezentacja wszystkich ważnych informacji w czterech urzędowych językach (niemieckim, francuskim, włoskim oraz retoromańskim). Banknoty ze Szwajcarii zwracają uwagę również ze względu na swoje żywe kolory i nowoczesny projekt. Aktualnie w obiegu przeważa emisja z ósmej serii (patrz poniższa grafika). Trzeba jednak zwrócić uwagę, że od 2016 roku stopniowo wprowadzane są banknoty należące do dziewiątej serii. W kwietniu 2016 roku, został wprowadzony nowy banknot 50 franków (patrz kolejna grafika). Podobnie jak inne banknoty z nowej serii, wyróżnia się on kolorowym designem, brakiem historycznych nawiązań, bardzo dobrymi zabezpieczeniami i obecnością motywów typowych dla Szwajcarii (np. gór, sportów zimowych lub wiatru). Historia waluty frank szwajcarski W porównaniu ze swoim odpowiednikiem zza zachodniej granicy, frank szwajcarski ma stosunkowo krótką historię, która rozpoczęła się na przełomie XVIII i XIX wieku. Wcześniej na terenie dzisiejszej Szwajcarii używano wielu regionalnych walut (np. guldenów z Lucerny oraz halerzy z Zurychu). Mnogość emitentów ( poszczególnych kantonów i opactw) sprawiała, że w obiegu znajdowało się nawet blisko 1000 różnych jednostek monetarnych. Taka sytuacja oczywiście utrudniała handel. Dlatego w 1798 roku Republika Helwecka pozostająca pod kontrolą Napoleona, zadecydowała o wprowadzeniu jednolitej jednostki monetarnej opartej na halerzu berneńskim i srebrnym kruszcu. W kolejnych dekadach okazało się jednak, że system lokalnych walut znów powrócił do łask. Pojawiły się regionalne odmiany franka o różnej wartości. Co gorsza, tylko 15% monet w obiegu pochodziło ze Szwajcarii, a pozostałe pieniądze (np. franki francuskie) miały obcy rodowód. W związku z tym, szwajcarska konstytucja z 1848 roku przyznała rządowi federalnemu wyłączne prawo do emisji monety. Dwa lata później, „ogólnokrajowy” frank został ustanowiony jedynym środkiem płatniczym na terenie Szwajcarii. Warto dodać, że w 1865 roku Szwajcaria przystąpiła do Łacińskiej Unii Monetarnej (razem z Włochami, Luksemburgiem, Belgią oraz Francją). Wszystkie wymienione kraje opierały wartość swojej waluty na srebrze i używały kruszcu o takiej samej wadze i próbie, jak w przypadku franka francuskiego. Szwajcaria stosowała system waluty srebrnej nawet po oficjalnym rozpadzie Łacińskiej Unii Monetarnej (1927 r.). Dopiero w 1936 roku, zostało zerwane bezpośrednie połączenie CHF ze srebrnym kruszcem. Dziewięć lat później, Szwajcaria przystąpiła do systemu z Bretton Woods. Bezpieczna przystań Przez kolejne dekady, frank zyskał sobie opinię bardzo stabilnej i bezpiecznej waluty. Przyczyną zaufania do CHF była niska inflacja panująca w Szwajcarii oraz konstytucja, która od 1920 r. do 2000 r. zapewniała pokrycie 40% emisji monety przy pomocy rezerw złota. Czternaście lat po referendum z 2000 roku, które zniosło wspomniany wymóg, zaproponowano dwudziestoprocentowe pokrycie franka złotym kruszcem. Szwajcarzy odrzucili jednak tą propozycję większością 77% głosów. Warto zwrócić uwagę, że frank szwajcarski bez sporej utraty wartości przetrwał kursowe kryzysy, które były związane z dwoma wojnami światowymi. Początek ostatniego kryzysu gospodarczego też przyniósł aprecjację franka. W 2011 roku, gwałtowny wzrost wartości krajowej waluty, zmusił Szwajcarski Bank Narodowy (SNB/SBN) do zdecydowanych działań. We wrześniu 2011 roku wprowadzono ograniczenie kursowe na poziomie 1,20 franka za euro, które zapobiegało dalszemu umacnianiu się CHF. Ze względu na wysokie koszty kolejnych interwencji walutowych, Szwajcarski Bank Narodowy 15 stycznia 2015 roku przestał utrzymywać wspomniane ograniczenie kursowe, co skutkowało gwałtownym wzrostem wartości franka. To wydarzenie określane mianem „czarnego czwartku”, zwróciło większą uwagę na problemy Polaków zadłużonych w szwajcarskiej walucie. Emitent, wartość emisji i zasięg obowiązywania szwajcarskiej waluty Szwajcarski Bank Narodowy od początku swojej działalności (1907 r.), zajmuje się emisją krajowego pieniądza. Począwszy od 1994 roku, SNB działa jako spółka akcyjna. Obecnie większość jej akcji (55%) posiadają szwajcarskie banki oraz kantony. Pozostała część akcji pozostaje w rękach prywatnych inwestorów. Szwajcarski Bank Narodowy podobnie jak jego odpowiedniki z innych krajów (np. amerykański FED, Bank Anglii oraz polski NBP), oprócz emisji waluty zajmuje się określaniem polityki monetarnej. W przypadku Szwajcarii, strategiczne decyzje dotyczące np. poziomu stóp procentowych, podejmuje Zarząd Szwajcarskiego Banku Narodowego. Zestawienia regularnie publikowane przez SNB wskazują, że w październiku 2016 roku agregat monetarny M1 dla franka obejmujący gotówkę w obiegu i depozyty bieżące, miał wartość 589 mld franków. Po dodaniu depozytów oszczędnościowych (agregat M2), analogiczna kwota wyniosła 936 mld franków. Łączna wartość wszystkich „frankowych” depozytów oraz franków w obiegu (agregat M3) to 987 mld franków (dane z października 2016 r.). Porównywalny agregat M3 dla polskiej waluty obecnie wynosi około 1,22 bln zł (308 mld franków w październiku 2016 r.). Relatywnie duża wartość emisji franka w stosunku do złotego przestaje dziwić, gdy uświadomimy sobie, że szwajcarska waluta ma globalne znaczenie, helweckie banki przyciągają zamożnych depozytariuszy, a łączny produkt krajowy brutto ośmiomilionowej Szwajcarii jest większy od polskiego PKB o 40%. Na uwagę zasługuje również kwestia obowiązywania franka jako oficjalnej waluty. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że od 1920 roku, CHF jest oficjalnym środkiem płatniczym również w Liechtensteinie. Znacznie większy wpływ na globalną popularność franka ma znaczenie Szwajcarii jako eksportera niektórych specyficznych dóbr (np. zegarków, sprzętu medycznego, instrumentów precyzyjnych) oraz zaufanie, jakim jest darzona ta waluta. Polityka monetarna emitenta CHF Szwajcarski Bank Narodowy może prowadzić autonomiczną politykę monetarną, ale w praktyce zwraca dużą uwagę na posunięcia EBC. Trudno się temu dziwić, gdyż kraje należące do Strefy Euro są zdecydowanie najważniejszymi partnerami gospodarczymi Szwajcarii. Obecnie najbardziej charakterystycznym elementem polityki SNB jest poziom stóp procentowych. Stopa depozytowa Szwajcarskiego Banku Narodowego już pod koniec 2008 roku była mniejsza od 1,00%, co znajdowało odbicie w notowaniach międzybankowej stawki LIBOR CHF i wysokości odsetek płaconych przez „frankowców”. Pod koniec 2014 roku, Szwajcaria po raz pierwszy w swojej historii wprowadziła ujemny poziom stopy depozytowej, ale to nie pomogło w utrzymaniu kursowego limitu wobec euro. Po uwolnieniu kursu franka (15 stycznia 2015 r.), SNB obniżył stopę depozytową do obecnego poziomu (-0,75%). Presja na wzrost kursu franka sugeruje, że Szwajcarski Bank Narodowy może się zdecydować na kolejne cięcia stopy depozytowej. Taki scenariusz byłby niekorzystny dla szwajcarskich deponentów, ale jednocześnie zmniejszyłby raty „frankowców”. W niektórych przypadkach, kredyty waloryzowane kursem CHF/PLN mogłyby się cechować oprocentowaniem niższym od zera i ujemnymi odsetkami (de facto wynagrodzeniem płaconym klientowi przez bank). Specyfika i znaczenie franka na rynku FOREX Frank szwajcarski pod względem swojego znaczenia na rynku FOREX, oczywiście nie może się mierzyć z takimi walutami jak dolar amerykański lub euro. Wynika to przede wszystkim z faktu, że Szwajcaria jest znaczącą gospodarką w skali światowej. Tym niemniej, zaufanie do franka jako waluty depozytowej pozwala mu na zajmowanie miejsca w pierwszej dziesiątce rynku walutowego (patrz poniższa tabela). Według najnowszych danych Banku Rozrachunków Międzynarodowych, w 2016 roku franka szwajcarskiego dotyczyło 5% wszystkich transakcji zawieranych na rynku FOREX. Ten wynik zapewnił siódme miejsce dla CHF w rankingu najpopularniejszych walut (wyżej uplasowały się następujące jednostki monetarne – dolar, euro, jen, funt brytyjski, dolar australijski i dolar kanadyjski). Warto zwrócić uwagę, że frank osiągnął najwyższy udział na FOREX-ie (7%) w 2007 r. Ze względu na specyfikę tej waluty jako tzw. bezpiecznej przystani dla inwestorów (ang. safe haven) wydaje się, że jej obecna pozycja jest niezagrożona. Notowania franka szwajcarskiego oraz jego zmienność Zmienność notowań franka szwajcarskiego w stosunku do złotego jest bardzo ważna dla kredytobiorców oraz całej gospodarki. Zatem warto sprawdzić, czy frank mocno się waha wobec krajowej waluty. Poniższa tabela przedstawia wyniki z początku grudnia 2016 roku, które dotyczą ostatniego miesiąca, kwartału, roku i trzyletniego okresu. Te dane z serwisu wskazują, że w przedziale czasowym do 1 roku frank cechował się większą zmiennością niż euro, ale był bardziej stabilny od dolara amerykańskiego, funta brytyjskiego oraz jena japońskiego. W przypadku trzyletniego okresu, sytuacja przedstawia się inaczej. Jeżeli weźmiemy pod uwagę ostatnie 36 miesięcy, to okaże się, że kurs CHF/PLN był najmniej stabilny. Decydujący wpływ na ten wynik, miało oczywiście uwolnienie notowań franka ze stycznia 2015 r. Ciekawostki dotyczące franka W ramach podsumowania, warto przedstawić interesujące fakty na temat nietypowej waluty, jaką jest frank szwajcarski (patrz poniżej): Zaufanie do franka szwajcarskiego wynika z faktu, że ta waluta tylko jeden raz w całej historii została zdewaluowana. Narodowy Bank Szwajcarii zdecydował się na taki krok w kryzysowym roku 1936. Decyzja SNB wynikała z wcześniejszych dewaluacji dolara amerykańskiego, franka francuskiego oraz funta szterlinga. Siódma seria banknotów „frankowych”, nie była w ogóle używana. Szwajcarski Bank Narodowy opracował ją na wypadek masowego fałszerstwa banknotów z serii szóstej. O powstaniu siódmej serii banknotów, oficjalnie dowiedziano się dopiero wtedy, gdy SNB wprowadził ósmą serię (lepiej zabezpieczoną i bez serii rezerwowej). Banknoty franka szwajcarskiego należące do ósmej serii, są jednymi z najrzadziej podrabianych na świecie. Prawdopodobieństwo napotkania sfałszowanych franków jest odpowiednio pięciokrotnie i dziesięciokrotnie mniejsze niż w przypadku euro oraz dolara amerykańskiego. Masowe zadłużenie mieszkaniowe we franku szwajcarskim, posiadają również Austriacy. „Frankowy” dług tamtejszych gospodarstw domowych i firm w III kw. 2014 r. stanowił aż 11,6% krajowego PKB (dane Komisji Europejskiej). Analogiczny wynik dla Polski wówczas wynosił 8,2%. załóż darmowe konto już dziś! – możesz wymienić nawet 1500 Franków CHF bez spreadu;)